Tworzenie świata fantasy jest jak tkanie gobelinu. Każdy wątek i każdy kolor jest decyzją. Ale co, jeśli gobelin staje się zbyt ciężki, by go unieść? Pamiętaj, że nawet smoki stają się nudne, gdy ktoś próbuje opisać z osobna każdą z ich łusek. Dlatego tak ważna jest sztuka umiaru.
Kiedy sięgasz po powieść fantasy, nie chcesz przeczytać encyklopedii. Twój czytelnik nie potrzebuje wiedzieć, z ilu ziaren piecze się chleb w Trzecim Królestwie, ani tego, ilu pradziadów miał król Eral. Chce wiedzieć, co czuje bohater. Dlaczego ucieka? Czego się boi? Co nim kieruje?
Tutaj w grę wchodzi reguła 80/20 – 80% Twojej wiedzy buduje świat, a 20% trafia na karty powieści. Pomyśl o tym, jak o lodowcu. Jego wierzchołek wystaje nad powierzchnią wody, ale zdecydowana większość skrywa się pod wodą. I właśnie to robi w nim największe wrażenie.
Sztuka umiaru – znaczenie szczegółów
Kiedy piszesz książkę fantasy, nie wdawaj się w nadmiar szczegółów wyłożonych z wielką perfekcją i opisem najmniejszych detali. Nie oznacza to jednak, że nie możesz o danym temacie wspomnieć. Zrób to jednak bardziej obrazowo i płynnie. Zamiast pisać, cały doktorat o tym, dlaczego wilkołaki są podatne na srebro (i czy to w ogóle prawda), napisz, że srebro pali wilkołaki i pozostawia na ich ciele niegojące się blizny. Umieść to np. w rozmowie dwójki bohaterów czy pobieżnym przybliżeniu sylwetki bestii, o ile pasuje to do kontekstu.
Pamiętaj, że szczegóły są jak przyprawy. Jeśli dodasz ich za mało, danie wyjdzie mdłe. Jeśli za dużo – będzie nie do zjedzenia.
W tekście zamieszczaj:
To, co pokazuje kulturę.
To, co wpływa na decyzje podejmowane przez bohaterów.
To, co zmienia sposób, w jaki patrzymy na świat.
Reszta? Dla Ciebie. Do notatek. Do smaczków na sesjach Q&A. Odrobinkę możesz gdzieś przemycić, ale w ilościach śladowych. Do tego jeszcze wrócimy.
Nie buduj katedry, kiedy piszesz o oberży
Twórcy fantasy często mają tendencję do wpadania w pułapkę perfekcji. Widzą tworzony przez siebie świat i chcą, żeby czytelnik zobaczył go w ten sam sposób. To oznacza, że trzeba opisać najmniejszy detal, całą historię, całą religię, całą politykę, całe… wszystko. Bo przecież:
Jak to tak, bez systemu monetarnego?
Bez topografii regionów?
Bez opisu historii od początków jej istnienia?
Ale przecież świat nie musi być kompletny – musi być przekonujący. Oczywiście musisz zadbać o wyżej wymienione kwestie, ale nie zrzucaj całej tej wiedzy na barki biednego czytelnika. To prowadzi nas do kolejnej kwestii.
Pozostawianie niedopowiedzeń jest sztuką. Czytelnik lubi uzupełniać luki. Lubi, gdy nie wszystko jest podane na tacy. Ale jak ze wszystkim – tak i tutaj pamiętaj o umiarze. Nie pozostawiaj luk, które zaburzą płynność czytania i logikę powieści.
Sztuka umiaru jest rzeczą… złożoną. Musisz podać wszystkie informacje, które wyjaśnią funkcjonowanie świata i decyzje podejmowane przez bohaterów. Musisz przedstawić świat, w jakim toczy się akcja. Ale nie rób z tego encyklopedii Twojego świata.
Przemycaj informacje
Każda warstwa świata odkrywana stopniowo smakuje lepiej niż jeden kawałek zapychającego tortu. Zdradzaj szczegóły świata etapami. Przemycaj je w dialogach postaci. Ujawniaj kolejne warstwy w kontekście akcji, jaka się toczy. Używaj detali tak, jak rekwizytów w teatrze – są istotne, ale nie są przytłaczające. Przy tej okazji może Ci się przydać nasza lista 50 pomocnych pytań dla twórców światów fantasy.
Pamiętaj, że świat ma służyć historii, a nie historia światu.
W Twoje ręce trafia edytor tekstu. Stajesz się bogiem tworzonego świata. Możesz wszystko – ale nie wszystko musisz. Zadbaj o dopracowanie każdego detalu świata fantasy, ale nie zamieszczaj wszystkiego w książce. Dopilnuj, aby opisywane przez Ciebie szczegóły były celowe. Żeby miały znaczenie. Bo w końcu nie chodzi o to, żeby powiedzieć wszystko, a o to, żeby powiedzieć to, co powinno być powiedziane – w odpowiednim momencie.
