Archetypy postaci w fantasy – przewodnik dla pisarzy i MG

Czym są archetypy postaci w fantasy?

Archetyp to nie schemat, a bardziej pierwotny model. Wywodzące się jeszcze z jungowskiej psychologii figury archetypowe są głęboko zakorzenionymi symbolami i rolami, które instynktownie rozpoznajemy. W literaturze i grach fantasy działają jak latarnie morskie. Pomagają czytelnikowi szybciej i lepiej zrozumieć postać.

Korzystanie z archetypów wiąże się z kilkoma istotnymi zaletami. Nie tylko przyspiesza budowanie więzi z odbiorcą, ale też ułatwia graczom i pisarzom tworzenie dynamicznych relacji. Dodatkowo bohaterowie stają się bardziej spójni psychologicznie. Z kolei sama świadomość istnienia tych archetypów pozwala Tobie, drogi twórco/twórczyni, skuteczniej przełamywać schematy.

Klasyczne archetypy postaci fantasy

Zastanów się, czy kojarzysz jakieś gotowe wzorce? Z pewnością! Przyjrzyjmy się kilku podstawowym archetypom postaci w fantastyce.

Bohater

To właśnie on wyrusza na wyprawę, staje oko w oko z największym niebezpieczeństwem i przekracza wszelkie granice. Archetyp bohatera to nie tylko muskularny i dobrze wyszkolony wojownik. Może to być młody mag, zbuntowana księżniczka, niepozorny hobbit… Jego celem jest przemiana. To on zadaje pytania, z którymi utożsamia się odbiorca.

Przykład archetypu bohatera: Frodo Baggins, Rand al’Thor, Paul Atryda.

Cień

Ucieleśnienie wszystkiego, czego boi się bohater. Zarówno w świecie zewnętrznym, jak i we własnym wnętrzu. Może być arcywrogiem, upadłym bratem czy mrocznym sobowtórem. To postać, która zmusza bohatera do konfrontacji z samym sobą.

Przykład archetypu cienia: Sauron, Darth Vader, Raistlin Majere.

Mędrzec

Przewodnik, który daje narzędzia, wiedzę lub impuls do działania. Często znika lub umiera w kluczowym momencie, by bohater musiał dalej iść sam. Nierzadko bywa bardziej tragiczny, niż wydaje się na początku.

Przykład archetypu mędrzca: Gandalf, Obi-Wan Kenobi, Albus Dumbledore.

Błazen

Zaburza porządek i podważa wszelkie zasady. Może być zabawny, cyniczny lub nieprzewidywalny, ale zawsze wnosi chaos prowadzący do zmiany. Nie jest postacią złą, a jego celem nie jest sianie zamętu i zniszczenia. Ten rodzaj postaci ma zakłócić stagnację.

Przykład archetypu błazna: Rincewind, Loki, Fred i George Weasleyowie.

Opiekun

Poświęca się dla innych. Może być uzdrowicielem, rodzicem albo sojusznikiem. Może być źródłem ciepła lub toksycznej kontroli, jeśli zostanie wypaczony. Jego głównymi motywami są empatia, ochrona i cierpienie.

Przykład archetypu opiekuna: Samwise Gamgee, Moiraine Damodred, Molly Weasley.

Władca

Symbol porządku i autorytetu. Władca pragnie kontroli. Nad sobą, nad światem albo nad losem. Może być mądrym królem, doskonałym przywódcą lub bezwzględnym tyranem. W jego cieniu leży obsesja i lęk przed chaosem.

Przykład archetypu władcy: Aragorn, Tywin Lannister, Voldemort.

Jak łączyć archetypy, by uniknąć banału?

Najlepsze postacie są wielowymiarowe. Nie muszą wpisywać się tylko w jeden archetyp. Możesz mieszać różne archetypy postaci fantasy, przełamywać je lub z czasem nawet porzucać. Mentor może stać się cieniem, bohater – władcą, a błazen – opiekunem.

Zastanów się:

• Co Twoja postać ukrywa przed sobą?
• Jakie archetypy reprezentują jej sojusznicy i wrogowie?
• Który archetyp byłby najciekawszy do przełamania?

Archetypy postaci fantasy w praktyce

Korzystanie z archetypów postaci jest znakomitym sposobem na rozpoczęcie tworzenia bohatera lub przygotowanie szybkiego szkicu postaci drugoplanowej. Jednocześnie pomaga to w tworzeniu emocjonalnych relacji między bohaterami oraz czytelnikiem czy graczem.

Fantasy jest opowieścią o nas samych. Opowieścią ujętą w symboliczną ramę. Archetypy to alfabet tej opowieści. Język, którym mówimy, choć czasem nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Świadome korzystanie z tego języka pozwoli pisać poruszające opowieści czy prowadzić sesje pełniejsze emocji. Zaczniesz tworzyć światy, które zapadają w pamięć.